Zaloa Pérez -REAS Euskadi-, Ander Bergararekin –EMAKUNDE– batera, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legearen berrikuntza nagusiak aurkeztu dituzte, Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialaren Behatokiak antolatutako jardunaldi-tailer batean.
Aurtengo martxoaren 18an indarrean sartu den Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Legearen aldaketa hau aurrerapausoa izan da arlo askotan, batez ere idazketaren ikuspegitik eta teoria feministatik datozen ikuspegi eta kontzeptuen eta Euskal Herriko mugimendu feministaren eskaera historikoetako batzuen txertaketatik.
Lege honek osotasuna eta zeharkakotasuna ditu helburu, baina, gure ikuspegitik, ahulezia batzuekin ere sortu da: aurrekontu eskasa (aurrekontu orokorraren % 1a, nahiz eta 2030erako % 1,5era iristea planteatzen den), lege honek organigraman ematen dion posizio berriagatik ahuldutako EMAKUNDEA, eta lege honen aginduak ezartzeko tresna zehatzetan egiteko lan handia.
Lege honek dakartzan berrikuntza nagusiak dokumentu batean jaso ditugu. Ez da egindako aldaketa guztien azterketa zehatza, asko baitira, Euskadiko gizarte-ekintzako hirugarren sektoreko erakundeei gehien interpelatzen dizkietenen bilduma baizik.
Jarraian, lege honen espirituaren zenbait elementu nabarmendu nahi ditugu, esanguratsuenak iruditzen zaizkigunak:
Lehenik eta behin, bizitzaren iraunkortasuna erdigunean jarriko duen eredu ekonomiko baterantz igarotzeko beharrari egiten zaio erreferentzia. Ildo horretan, mugimendu feministak aspalditik adierazi du emakumeen eta gizonen arteko benetako berdintasuna ezinezkoa dela desberdintasunei eta, bereziki, genero-desberdintasunei buruz eraikitzen (eta errepikatzen) den sistema baten esparruan.
Lege honek, beste tresna batzuetan zehazteke dagoen arren, trantsizio horretan lagundu nahi du, besteak beste, honako hauen bidez: Erosketa Publiko Arduratsua, kontziliazio-erantzukidea, zaintzen hornidurarako sistema publiko eta integrala bermatzea, eta etxeko lanen eta ordaindu gabeko zainketen balioa handitzea.
Hala, bere mugekin ere, zainketen gizarte-antolaketa berri baterantz aurrera egin nahi du, zaintzaren nahitaezkotasunak emakumeei, denborei eta bizi-kalitateari dagokienez, dakarkien bidegabekeria izugarriari heltzeko.
Bigarren elementua aldaketa honetan agertzen den ikuspegi intersekzionala da, generoa beste aldagai batzuekin (jatorria, etnia, aniztasuna) gurutzatzen delako ideiatik sortzen dena, emakumeen identitateak, bizi-baldintzak eta posizioak sistema sozioekonomikoan konplexutuz. Erronketako bat ikuspegi horrek duen potentzialtasun guztia aprobetxatzea izango da; adibidez, diskriminazioaren aurkako politikak garatzea.
Beste elementu esanguratsu bat da lege honen helburua dela emakumeen aurka gauzatzen diren indarkeria matxistak erdigunean jartzea eta indarkeria matxistarik gabeko bizitzaren bermatzaile izatea. Indarkeria horien definizio zabal batean aurrera egiten da emakumeen giza eskubideen ikuspegitik, eta tipologia berriak gehitzen dira, hala nola indarkeria digitala, obstetrikoa edo biktimari laguntzen dion ingurunearen aurka egiten dena.
Azkenik, enpresa- eta erakunde-kultura eta -jardunaren aldaketa bultzatzeko beharra aipatzen da, erakundeak ekitatezko guneak eraikitzeko erantzukizunen titulartzat hartuz eta antolamendu-kultura ez-matxista sustatuz. Horretarako, Erosketa Publiko Arduratsua eta diru-laguntzen oinarri arautzaileak erabiltzen ditu enpresa pribatuan eraldaketa horiek bultzatzeko metodo gisa.
Elementu hori bereziki esanguratsua iruditzen zaigu, hirugarren euskal sektore soziala oso feminizatuta baitago (langileen eta boluntarioen % 70 baino gehiago emakumeak dira). Emakumeei lan ordaindua baldintza duinetan egiteko aukera ematen dien sektorea da. Hala ere, gure kultura eta lan-espazioak eraldatu behar ditugu; izan ere, gure erakundeak, batez ere gizonek eta gizonentzat sortuak izan direnez, haien lan-sistemek, egiturek, arauek eta abarrek gizonen eta balio maskulinoen esperientziak islatzeko joera dute. Bestalde, eremu pribatuan esku hartu behar dugu, emakumeen eta gizonen arteko erantzunkidetasuna bermatzeko.
Bestela, gizarte-ekintzako hirugarren sektore horrek berdintasuna sustatzeko duen potentzialtasun guztia tranpa bihur daiteke emakumeentzat. Hirugarren sektorea emakumeen behar praktikoei erantzuten dien eta gure lanaldi bikoitzak eta hirukoitzak konbinatzeko aukera gehiago eta hobeak eskaintzen dizkigun gune bihur daiteke, baina diskriminazioaren eta indarkeriaren oinarri diren botere- eta desberdintasun-harremanak zalantzan jartzen ez dituena.
Silvia Piris gure lankideak adierazi duen bezala, krisi sistemikoko une batean gaude, eta erakunde-kultura eraldatzeko prozesuak bultzatzeko premia, beharra eta aukera adierazten ditu. Parte hartzeko moduak, enpleguaren eta lanaren arteko banaketa ulertzeko moduak eta erakunde horietan egoteko eta harremanak izateko gure moduak zeharkatzen dituzten logika patriarkalak pixkanaka zalantzan jarri, berrikusi eta eraldatu behar dira. Eta Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Euskal Legearen aldaketa horrek prozesu horiek abian jartzea zuzenean eskatzen digu.
